گزارش هفتهٔ یکم برگزاری آموزش مجازی درس‌های نیمسال ۹۸۲ در گروه مهندسی دانشگاه کاشان

پیشگفتار

ابزارهای گوناگونی را برای اجرای کلاس آزمایش کرده بودم و تا پیش از اولین کلاسم در ساعت ۸ صبح روز شنبه ۱۰ اسفندماه ۱۳۹۸ آزمایش کردم. تقریبا در همهٔ سال‌های تدریسم ۸ را می‌پسندیدم. جمعه عصر(۹ اسفند) نیز یک کلاس جبرانی درس مهندسی اینترنت را برای آزمایش ابزارها به همراه دانشجویان برگزار کردم هر چند در سرفصل درس موضوع ابزارهای برخط نیست ولی آزمایشگاه خوبی بود برای ابزارهایی که گمان می‌کردند برای این کار مناسب است ولی در عمل به دلیل سرعت به نسبت کم اغلب دانشجویان سودمند نبود و برخی ابزارها نیز فیلتر است و نمی‌توان به کار برد و با تعداد شرکت کنندهٔ بالای ۱۰ نفر به مشکل برمی‌خورد. تعدادی از انها عبارتند از

linphone , skype , ,discord , zoom.us , instagram live , youtube , twitch , bittube , lbry.io

از سوی دیگر برای LMS دانشگاه پیام دادند و گفته شد که از دانشکده به صورت گروهی پیام بیاید و مانند دانشکدهٔ مکانیک عمل شود و با توجه به مشکلاتی که داشتم و درست نمی‌توانستم صحبت کنم به ابزارهای زیر بسنده کردم. برای تلگرام از Mtproto Proxy های داخل آن کمک می‌گیرم و البته هر روز آنها را به روز می‌کنم زیرا در فاصلهٔ چند روی این پروکسی‌ها نیز فیلتر می‌شوند و باید پیش از فیلتر شدن کامل همهٔ آنها از کانال‌های گوناگون پروکسی جدید اضافه کنم. بنابراین از فیلترشکن برای وصل شدن به تلگرام کمک نمی‌گیرم.

همچنین از من انتظار می‌رفت با توجه به این که از سال ۱۳۷۶ با اینترنت کار کرده‌ام و از سال ۱۳۷۷ صفحهٔ وب ساخته‌ام و دوره‌های آموزش وب تدریس کرده‌ام و از ۱۳۸۳ در دانشگاه کاشان مهندسی اینترنت درس داده‌ام ابزارها و روش‌هایی را به کار ببرم که بتوانم کلاس را با توجه به محدودیت‌های بسیار کنونی به خوبی برگزار کنم. همین کارم را دشوارتر می‌کرد.

راهکارهای به کارگرفته شده

در زیر فشرده‌ای از کارهایم در هفتهٔ گذشته را می‌نویسم.

1. بخش اصلی کلاس در گروه تلگرامی درس برگزار شد.

2. به جای گفتن مباحث به صورت پیام‌های کوتاه (چند جمله در هر پیام) توضیح‌ها را می‌نوشتم و از دانشجویان می‌خواستم پرسش نکنند تا زمانی که مانند کلاس بنویسم پرسشی هست یا زمانی که خودم پرسش مطرح کنم و منتظر پاسخ باشم

3. برای حضور و غیاب دانشجویان گفتم که در آغاز کلاس باید پیامی مبنی بر ورود در کلاس بنویسند و در پایان کلاس نیز پیامی مبنی بر حضورشان تایان کلاس بنویسند.

4. برای جاهایی که نیاز می‌شد تصویرها را در میان مطالب در گروه می‌فرستادم

5. در صورت نیاز از صفحهٔ نمایش screen shot می‌گرفتم.

6. در صورت نیاز از دوربین گوشی‌ام برای گرفتن تصویرهای دیگر کمک گرفتم و روی گروه فرستادم

7. چون به تدریس به صورت فعال در کلاس کاملا باور دارم و از زمانی که دانشگاه کاشان آمدم با همهٔ دشواری‌ها و گلایه‌های گوناگون از دیگران به این ترتیب درس داده‌ام ولی اثر آن را به خوبی در دراز مدت روی دانش آموختگان دیده‌ام بنابراین در زمان کلاس زمان‌های زیادی را اجازه می‌دهم که پرسش کنند و حتی گاهی جهت تدریس را با توجه به پرسش‌های دانشجویان عوض می‌کنم و گاهی حتی ترتیب تدریس مطالب را با توجه به پرسش‌ها جابجا می‌کنم ولی همواره روند کلی کلاس را به گونه‌ای در طول چند جلسه تنظیم می‌کنم که به مقصد دلخواه برسیم. بنابراین از دانشجویان خواستم آنها نیز پرسش‌ها یا پاسخ‌های‌شان را بنویسند.

8. برخلاف کلاس حضوری چند دانشجو می‌توانند همزمان پرسش کنند و به پرسش‌ها هم نیز پاسخ دهند مهم‌ترین چیزی که قانون کردم ارجاع به پیام‌ها به شدتی که تقریبا دانشجو هرگز پیامی را بدون ارجاع به پیام دیگر نفرستد در این حالت دنبال کردن مطالب برای همه ساده‌تر خواهد بود و صد البته فقط کسانی که سر کلاس حضور دارند می‌توانند به درستی روند کلاس را درک کنند و کسانی که در کلاس حاضر نبودند عملا جلسهٔ دوم کلاس در همین هفته گفتند که از خواندن پیام‌ها چندان متوجه موضوع نشده بودند.

   1. حالت نوشته شدن به تدریج روی تخته مانند کشیده شدن شکل و نوشته شدن فرمول و کد برنامه به صورت تدریجی بسیار به دانشجو در فهم موضوع کمک می‌کند. برای همین در بخش‌های از درس‌هایم که کدنویسی نیاز است بخش مفهومی و اصلی کد را سرکلاس به صورت شبه کد روی تخته می‌نویسم و کد آن را پشت کامپیوتر می‌نویسم تا روی ویدئو پروژکتور نشان داده شود. به این ترتیب هر بحشی از کد یا شکل یا فرمول را که می‌نویسم می‌توانم توضیح دهم.

9. با این که نوشتن زمان بیشتری از گفتن می‌برد ولی همین باعث می‌شود دانشجویان بیشتر روی پرسش یا پاسخ‌شان فکر کنند و بنویسند.

10. خوشبختانه سرعت تایپ کردنم بالاست ولی به هر حال نسبت به سخن گفتن و روی تابلو چیزی را همزمان کشیدن این روش نوشتن روی تلگرام زمان بیشتری می‌برد.

11. همزمان ابزارهای team collaborate به کار می‌برم.

    1. به صورت offline ابزارهای کار گروهی را به کار می‌بردم که در برنامه نویسی مهم‌ترین آنها git است و دانشجویان نیز کار با آن را یاد می‌گیرند. البته می‌توان کدها را به صورت online نیز روی internet فرستاد تا دانشجویان با کمی تأخیر روند نوشته شدن کد از سوی من را ببینند

    2. ابزارهای کار تیمی online گوناگونی نیز وجود دارد که به دلایلی آنها را به کار نمی‌برم زیرا با Ubuntu-mate برای محیط گرافیکی کاری‌ام بهره می‌برم و سال‌هاست با ویندوز کاری ندارم. در ضمن اغلب آن ابزارها هم سنگین هستند و هم نیاز به تنظیماتی دارند تا کاربر به شکل تقریبا همزمان بتواند آنها را به کار بگیرد

    3. ابزارهای تحت وب گوناگونی نیز وجود دارد که کار گروهی برخط را ساده می‌کنند و البته برخی کاملا پولی هستند که خب نمی‌توانم به دلیل نداشتن کارت اعتباری خارجی و همانند آن پرداخت کنم و از سوی دیگر هزینه‌اش شاید برای ما زیاد باشد.

    4. ابزارهای رایگان تحت وب نیز محدودیت‌هایی را اعمال می‌کنند تا به نوعی مجبور باشیم نسخهٔ پولی آنها را بخریم

    5. یکی از این ابزارهای مناسب برای برگزاری گفتگوی همزمان و تغییر کد همزمان https://codeshare.io است که در این هفته به کار بردم می‌توانید آزمایش کنید البته صدا و دوربین را غیرفعال کردم و صرفا به زدن کد به صورت برخط در آن اکتفا کردم.

    6. از https://www.webwhiteboard.com و https://www.writeurl.com نیز برای نوشتن برخط کمک گرفتم. البته این مورد و مورد قبل به صورت گروهی می‌توانند دانشجویان نیز صفحه را تغییر دهند که البته از آنها خواستم چنین کاری انجام ندهند و رعایت کردند نسخهٔ غیر رایگان این وب‌گاه‌ها چنین ابزارهایی را دارند.

    7. برای این که مطمئن شوم دانشجو حتما تغییرات روی وب‌گاه‌های یاد شده را دنبال می‌کند هر از چندگاهی نشانی(url) آن صفحه‌ای که تغییر می‌دادم در تلگرام می‌گذاشتم.

12. برای درس کامپایلر با توجه به تعداد زیاد دانشجویان دو گروه کلاسی ثبت شد و دو کلاس به صورت حضوری برگزار می‌شد ولی چون محتوا یکسان بود به نوعی هماهنگ کرده بودم که هر دو گروه در یک گروه تلگرامی بتوانند با هم بحث کنند و گاهی نیز توضیح‌هایی آنجا بنویسم یا پاسخی بدهم. با آغاز آموزش مجازی دیدم که امکان به کارگیری آن گروه بزرگ نیست و باید دو گروه جداگانه نیز برای کلاس‌های جدا بسازم بنابراین همین کار را کردم و در دو گروه مانند کلاس‌ها تدریس کردم و گروه مشترک را مانند گذشته برای پرسش‌ها و پاسخ‌ها گذاشتم. چون یکی از گروه‌ها عقب بود یک کلاس جبرانی هم روز یکشنبه ساعت ۱۸ تا ۲۰ گذاشتم تا هر دو گروه به برسند.

13. از سال‌ها پیش به جای به کارگیری office برای ساختن اسلایدهایم ابزارهای گوناگونی را به کار برده‌ام که در یک دههٔ اخیر با کمک html اسلایدها را با ابزارهای گوناگون ساخته و به کارگرفته‌ام. توضیح روند ساختن اسلایدهایم و ابزارهایی که به کار گرفته بودم بحث جداگانه‌ای می‌طلبد.

14. در مرورگر opera نسخهٔ ۱۲ این امکان وجود داشت که mathml به کار گرفته شود و با پشتیبانی مستقیم آن از سوی مرورگر و به کارگیری یک کتابخانهٔ سادهٔ جاوااسکریپت این امکان را داشتم تا فرمول‌های ریاضی را به صورت بخش بخش به دانشجویان نشان دهم به حای این که کل فرمول روی اسلاید نشان دهم به این ترتیب می‌توانستم به سادگی بخش بخش فرمول را توضیح دهم و آن را کامل کنم و دانشجویان حالتی را مانند نوشته شدن فرمول در کلاس تجربه کنند. که برای برخی از درس‌ها اهمیت بالایی دارد متأسفانه از نسخهٔ بعدی این مرورگر این امکان پشتیبانی نشد و دیگر مرورگرها نیز هنوز mathml را پشتتیبانی مستقیم نمی‌کنند ابزارهای جایگزین نیز عملا امکان تکه تکه نشان دادن را ندارند.

15. در همین هفته دانشجویان گفتند که همکاری گرامی گروه مهندسی کامپیوتر سرکار خانم دکتر دهقانی ابزار join.me را برای کلاس مجازی به کار برده‌اند تا صوت همزمان به کار ببرند البته این ابزار محدودیت حالت آزمایشی برای چند روز دارد. دربارهٔ جزییات آن می‌توانید از سرکار حانم دکتر دهقانی پرسش کنید.

16. جناب آقای دکتر سلیمی برای کلاس‌های‌شان https://bigbluebutton.org را به کار بردند که نمی‌دانم نتیجهٔ آزمایش‌های ایشان به کجا انجامید.

از دو روز پیش که تصمیم گرفتم این گزارش را بنویسم بر آن شدم ابزارهای سودمند دیگری نیز به همکاران پیشنهاد دهم که البته آزمایش آنها زمان‌بر شد و با توجه به وضعیت کنونی‌ام امکان بررسی کامل آنها نبود.

اغلب ابزارهای برخطی که نام برده می‌شود بیشتر برای نخستین باری که صفحهٔ آنها باز می‌شود زمان می‌گیرند و بارهای بعد کپی از کتابخانه‌ها یا داده‌های‌شان را در کامپیوتر نگه می‌دارند و بارهای بعد خیلی سریع‌تر بار می‌شوند.

کشیدن برخی نمودارها

ابزارهای گوناگونی به صورت بی‌درنگ وجود دارد که گمان کنم https://miro.com سبک‌ترین و ساده‌ترین آنها باشد که به سادگی این امکان را به شما می‌دهید تا نمودارهای ساده را گام به گام بکشید.

فرمول‌های ریاضی

Web based Rich Text Editor

Collaborative real time office applications

Collabora Online Development Edition

• https://www.collaboraoffice.com/code/linux-packages/

• https://hub.docker.com/r/collabora/code/

Web based Office

اینها ابزارهای قدرتمندی برای ویرایش بی‌درنگ هستند تا دانشجویان بتوانند به سادگی تغییرات را به صورت بی‌درنگ ببینند مهم‌ترین مشکل اینها سنگین بودن این ابزارها هست چه آنهایی که نصب می‌شوند و چه آنهایی که به صورت برخط اجرا می‌شوند هم زمان زیادی طول می‌کشد تا اجرا شده و نمایش داده شوند و هم در حین کار منابع زیادی را از سیستم می‌گیرند برای همین چندان برای کاربرانی با انواع کامپیوترها یا گوشی‌ها با سرعت‌های متفاوت اینترنت سودمند نیست. به همین ترتیب سرعت اعمال تغییرات برای همه دانشجویان یکسان نیست چون باید کامپیوتر به نسبت مناسب داشته باشند تا بدون مشکل بتواند اجرا شود افزون بر سرعت اینترنت مناسب