چکیده
در این راهنما مفسر ساخته شده برای اجرای دستورهای جبر رابطه‌ای توضیح داده می‌شود. این مفسر به سادگی روی هر مرورگر متداولی اجرا می‌شود زیرا برای پیاده‌سازی آن xhtml و javascrtipt به کار گرفته شده است. سادگی کار با این نرم‌افزار و همچنین نیاز نداشتن به هیچ نصب و یا برنامه‌های پیچیده از ویژگی‌های خوب این مفسر تازه می‌باشد.مقدمه
امروزه یکی از نیازهای مهم آموزشی فراهم کردن ابزارهای مناسب همراه با نمایش بصری شایسته برای تدریس درس‌ها است. رشته‌ی کامپیوتر یکی از رشته‌هایی است که زمینه‌های کاربردی گوناگونی دارد و دانشجویان این رشته نیز به کاربردها بسیار علاقه‌مند هستند. متأسفانه همزمان این دانشجویان چندان علاقه‌ای به مباحث تئوری ندارند و بنابراین از نظر پایه‌ی علمی چندان ارتقا نمی‌یابند. این در حالی است که یادگیری مفاهیم پایه‌ی تئوری نیازی بنیادی برای آماده شدن برای کاربردهای عملی آنها است. برخی از درس‌ها گرچه به روشنی کاربرد عملی فراوانی دارند ولی پیش از آن باید مفاهیم تئوری گوناگونی را برای آن آموخت که در عمل بسیار سودمند هستند. درس پایگاه داده‌ها در رشته‌ی کامپیوتر یکی از این دسته درس‌ها است. یکی از بخش‌های این درس که پایه‌ی بسیار از سامانه‌های پایگاه داده‌های کنونی است مدل رابطه‌ای است. با فراگیری مفهوم مدل رابطه‌ای دانشجو به خوبی می‌تواند کاربرد و سودمندی آن را در آینده‌ی کاری ببیند. برای فراگیری مدل رابطه‌ای زبان جبر رابطه‌ای به عنوان یک زبان رابطه‌ای محض در این درس توضیح داده می‌شود. این زبان به صورت کاربردی به کارگرفته نمی‌شود ولی آمادگی خوبی را برای دانشجو فراهم می‌کند تا بتواند بهتر زبان SQL را فرابگیرد. از سوی دیگر ابزارهای اجرایی مناسبی فراهم نیست که به کمک آن بتوان به سادگی نمونه دستورهای (عبارت‌های) این زبان را اجرا نمود و به سادگی نتیجه‌ها را به صورت بصری نشان داد. ابزارهایی که تا کنون فراهم شده است از مشکل‌های گوناگونی رنج می‌برند. نیاز به نرم افزارهای دیگر برای نصب، سختی کار با آنها و دشواری اجرای دستورهای ساده در آنها و نیاز به آماده کردن محیط برای اجرا از جمله مشکل‌هایی هستند که ابزارهای کنونی اجرا کننده‌ی این زبان دارند. بنابراین نیاز به یک مفسر توانمند و ساده و همزمان بدون نیاز به نصب احساس می‌شد. ابزار کنونی ساخته شده ویژگی‌های یاد شده را دارد که در این راهنما درباره‌ی چگونگی به کارگیری آن توضیح داده می‌شود.زبان جبر رابطه‌ای
زبان جبر رابطه‌ای زبانی است که پروفسور کاد آن را برای به کارگیری در مدل رابطه‌ای پیشنهادی‌اش معرفی کرد. مدل رابطه‌ای در آغاز به صورت یک مدل تئوری و بدون کاربردی پنداشته می‌شد. C.J.Date به نظر نخستین کسی بود که با پیاده سازی عملی مدل رابطه‌ای و زبانی همانند زبان جبر رابطه‌ای، سودمندی و کاربردی بودن مدل رابطه‌ای را به همگان ثابت کرد. از آن پس مدل رابطه‌ای به صورت گسترده‌ای در سامانه‌های مدیریت پایگاه داده‌ی کنونی به کار گرفته شد. زبان SQL به طور کامل جایگزین زبان‌های محض رابطه‌ای شد و به صورت استانداردی برای کار با پایگاه داده‌ها درآمده است. امروزه زبان جبر رابطه‌ای به عنوان پدر زبان SQL، به صورت کاربردی به کار گرفته نمی‌شود ولی به صورت گسترده‌ای برای توضیح درس مقدماتی پایگاه داده به کار برده می‌شود. تقریباً در همه‌ی کتاب‌های مرجعِ کنونی این درس این زبان معرفی و توضیح داده می‌شود و کوشیده می‌شود با نمونه‌های گوناگون این زبان توضیح داده شود. زبان جبر رابطه‌ای به دو صورت معرفی شده است:- همانند این همه‌ی زبان‌های متداول به کمک کاراکترهای معمولی نوشته شود. این روش در کتاب مرجع پایگاه داده از C.J.Date به کار گرفته شده است و به صورت گسترده‌ای در بسیاری از کتاب‌های دیگر نیز به کار گرفته شده است.
- به صورت نمادگذاری ریاضی که در آن از نمادهای ریاضی (یونانی) برای نوشتن دستورها کمک گرفته می‌شود. این نمادگذاری با وجود شکل زیباتری که دارد ولی خواندن آن دشوارتر است و چون شکل تو در تو نیز دارد می‌تواند برای دستورهای بزرگ به شکل نه چندان خوشایندی تبدیل شود. در ضمن نسخه‌های گوناگونی از این روش نوشتن و قاعده‌های به کار گرفته شده در آن دیده می‌شود.
نصب
این ابزار نیاز به نصب ندارد و فقط کافی است که در یکی از مرورگرهای متداول پرونده‌ی index.html را باز کنید. این پرونده درون پوشه‌ی اصلی گذاشته شده است. یا اینکه بخش اجرای ابزار را اجرا نمایید و این ابزار را به کار ببرید.بخش‌های ابزار
این ابزار از چند بخش تشکیل شده است که در اینجا به توضیح آنها پرداخته می‌شود.بخش بالای ابزار
برگزیدن پایگاه داده
در این بخش کاربر می‌تواند یکی از پایگاه داده‌های متداول پیاده سازی شده در این ابزار را برگزیند و دستورهای جبر رابطه‌ای را بر روی آن به کار ببرد. مهم‌ترین پایگاه داده همان پایگاه داده قطعه‌ها، عرضه کنندگان و پروژه‌ها (Suppliers , parts and projects) است. این پایگاه داده در کتاب C.J.Date به عنوان پایگاه داده‌ی اصلی به کار گرفته شده است. این پایگاه داده دارای رابطه‌های زیر است: S ( SN , SNAME , STATUS , CITY)P (PN , PNAME , COLOR , WEIGHT , CITY)
J (JN , JNAME , CITY)
SPJ (SN , PN , JN , QTY)
برای ادامه‌ی کار به کارگیری همین پایگاه داده سفارش می‌شود.
بخش ورود دستورها
در این بخش درون کادر دستور جبر رابطه‌ای به جای عبارت Please enter your code here! گذاشته می‌شود. پس از وارد کردن دستور درون این کادر باید دکمه‌ی Run در پایین و سمت چپ این بخش زده شود تا دستور اجرا شود. دکمه‌یReset برای برگرداندن به حالت نخست است. دکمه‌ی Show & Drop برای نشان دادن رابطه‌هایی است که به صورت پویا به کمک دستورها ساخته شده است. چنین رابطه‌هایی که در پایگاه داده نیستند و به صورت پویا ساخته شده‌اند در بخش پایینی با همین نام نشان داده می‌شوند.
اگر کادر علامتِ Debug (پایین سمت راست) علامت زده شود نتیجه‌های میانی اجرا نشان داده می‌شود.
بخش پایینی ابزار Show & Drop برای نشان دادن رابطه‌هایی که در طول اجرای دستورهای کنونی ساخته شده است به کار برده می‌شود. به کمکِ دکمه‌هایی که در پایین بخش گذاشته شده است می‌توان دیگر رابطه‌ها را نیز نمایش داد یا اینکه رابطه‌ای را حذف نمود.
چند دستور نمونه
تعدادی دستور نمونه درونِ پرونده‌ی examples.txt در پوشه‌ی اصلی ابزار گذاشته شده است. با گذاشتن هر یک از این نمونه‌ها و اجرای آنها به خوبی می‌توانید به توانایی‌های این ابزار و سادگی کار آن پی ببرید. دقت شود که در پایان هر دستور باید « ; » گذاشته شود. برای اینکه بتوان چندین دستور را یکجا درون کادر ورود دستور گذاشت این علامت برای نشان دادن پایان هر دستور در نظر گرفته شده است.
همه‌ی حقوق این نوشته از آنِ احمد یوسفان است.